Treści edukacji globalnej w podstawie programowej

Treści nauczania – klasa I szkoły podstawowej (wybór)
Wychowanie do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i dorosłymi
 
Uczeń kończący klasę I:
1) (…) wie, że warto być odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym (…).
 
Treści nauczania – wymagania szczegółowe na koniec III klasy szkoły podstawowej (wybór)
 
Uczeń kończący klasę III:
1) odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwym i prawdomównym; nie krzywdzi słabszych i pomaga potrzebującym;
4) jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa;
7) (…) orientuje się w tym, że są ludzie szczególnie zasłużeni dla miejscowości, w której mieszka, dla Polski i świata.
 
HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO – II etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór)

1. Analiza i interpretacja historyczna

Uczeń (…) porządkuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych historycznych i współczesnych wydarzeń.

1. Zainteresowanie problematyką społeczną

Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym – zadaje pytania „dlaczego jest tak, jak jest?” i „czy mogłoby być inaczej?” oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania.

1. Współdziałanie w sprawach publicznych

Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

7. Problemy ludzkości. Uczeń:

1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie „świat stał się mniejszy” i wskazuje przyczyny tego zjawiska;

4) opowiada o przejawach nędzy na świecie oraz formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa lub organizacje pozarządowe;

5) wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie.

 

Zalecane warunki i sposób realizacji

Zadaniem szkoły jest kształtowanie u uczniów następujących postaw:

1. zaangażowanie w działania obywatelskie: uczeń angażuje się w działania społeczne;
2. wrażliwość społeczna: uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie;
3. odpowiedzialność: uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności, konstruktywnie zachowuje się w sytuacjach konfliktowych;
4. poczucie więzi: uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną;
5. tolerancja: uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi; przeciwstawia się przejawom dyskryminacji.

 
HISTORIA – III etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór)

1. Analiza i interpretacja historyczna

Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski; (…) wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla zrozumienia świata współczesnego.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:

16.2. ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy oraz dla Nowego Świata.

31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
32. 2. podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu uprzemysłowienia, w tym dla środowiska naturalnego;
33. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
34. 3. wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX w.;
35. 4. ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy europejskiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.
36. Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń:
37. 1. przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego, w tym dla środowiska naturalnego;
38. 2. charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia politycznego.

 
HISTORIA – IV etap edukacyjny (zakres podstawowy)

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór):

1. Analiza i interpretacja historyczna

Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epoki i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego (…).

III. Tworzenie narracji historycznej

Uczeń tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego; dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

10. Świat po II wojnie światowej. Uczeń:
11. 5. sytuuje w czasie i przestrzeni proces dekolonizacji oraz ocenia jego następstwa, uwzględniając rolę ONZ;
12. 11. opisuje zmiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej.

 
HISTORIA – IV etap edukacyjny (zakres rozszerzony)

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór):

1. Analiza i interpretacja historyczna

Uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w kontekście epoki i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego (…).

III. Tworzenie narracji historycznej

Uczeń tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym lub problemowym; dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego; dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł wiedzy.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

III. Dzieje nowożytne

1. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej. Uczeń:
2. 3. ocenia wpływ odkryć geograficznych i ekspansji kolonialnej na życie gospodarcze i kulturowe Europy;
3. 4. ocenia długofalowe konsekwencje wielkich odkryć geograficznych dla Ameryki, Azji, Afryki.
4. Wiek XIX
5. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
6. 3. opisuje zasięg i ekspansję kolonialną Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych;
7. 4. analizuje polityczne, gospodarcze i społeczne przyczyny oraz następstwa podbojów kolonialnych państw europejskich w Azji, Afryce.
8. Wiek XX
9. Europa i świat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanów Zjednoczonych. Uczeń:
10. 7. wyjaśnia cele utworzenia ONZ i charakteryzuje jego rolę w rozwiązywaniu problemów współczesnego świata.
11. Rozpad systemu kolonialnego. Uczeń:
12. 1. opisuje główne etapy procesu dekolonizacji Azji i Afryki, z uwzględnieniem Indii oraz Indochin;
13. 2. opisuje zmiany na politycznej mapie świata w wyniku procesu dekolonizacji;
14. 3. ocenia polityczne i społeczno-gospodarcze skutki procesu dekolonizacyjnego.
15. Przemiany cywilizacyjne w drugiej połowie XX wieku. Uczeń:
16. 2. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury masowej i elitarnej oraz przemiany obyczajowe drugiej połowy XX w.;

 
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE – III etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór)

1. Wykorzystanie i tworzenie informacji

Uczeń znajduje i wykorzystuje informacje na temat życia publicznego; wyraża własne zdanie w wybranych sprawach publicznych i uzasadnia je; jest otwarty na odmienne poglądy.

1. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów

Uczeń rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań.
III. Współdziałanie w sprawach publicznych
Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

1. Znajomość zasad i procedur demokracji

Uczeń (…) wyjaśnia znaczenie indywidualnej i zbiorowej aktywności obywateli.
 
Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

5. Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:
6. 3. przedstawia przykłady działania organizacji pozarządowych i społecznych (…) i uzasadnia ich znaczenie dla obywateli;
7. 4. wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym;
8. 5. opracowuje – indywidualnie i w zespole – projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje (np. jako wolontariusz).
9. Naród i mniejszości narodowe. Uczeń:
10. 3. wymienia mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy migrantów (w tym uchodźców) żyjące obecnie w Polsce i przedstawia przysługujące im prawa, na podstawie samodzielnie zebranych materiałów charakteryzuje jedną z tych grup (jej historię, kulturę, obecną sytuację).
11. Patriotyzm dzisiaj. Uczeń:
12. 4. uzasadnia, że można równocześnie być Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej;
13. 5. rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami.
14. Państwo i władza demokratyczna. Uczeń:
15. 6. wyjaśnia, czym są prawa człowieka i uzasadnia ich znaczenie we współczesnej demokracji.
16. Współpraca i konflikty międzynarodowe. Uczeń:
17. 1 wyjaśnia, czym zajmuje się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i wybrane organizacje międzynarodowe;
18. 2 wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; omawia przebieg i próby rozwiązania jednego z nich.
19. Problemy współczesnego świata. Uczeń:
20. 1. porównuje sytuacje w krajach biednego Południa i bogatej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność;
21. 2. uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej i angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji (także pozarządowych), które ją prowadzą;
22. 3. wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki; ocenia jej skutki;
23. 4 rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy);
24. 5. ocenia sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie;
25. Etyka w życiu gospodarczym. Uczeń:
26. 1 przedstawia zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy; wyjaśnia, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu.

 
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE – IV etap edukacyjny (zakres podstawowy)

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór)

1. Wykorzystywanie i tworzenie informacji

Uczeń znajduje i wykorzystuje informacje na temat sposobu, w jaki prawo reguluje życie obywateli; wyraża własne zdanie w wybranych sprawach na różnych forach publicznych i uzasadnia je; jest otwarty na odmienne poglądy (…).

III. Współdziałanie w sprawach publicznych

Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich; sprawnie korzysta z procedur i możliwości, jakie stwarzają obywatelom instytucje życia publicznego; zna i stosuje zasady samoorganizacji i samopomocy.

1. Znajomość praw człowieka i sposób ich ochrony

Uczeń wyjaśnia podstawowe prawa człowieka, rozpoznaje przypadki ich naruszania i wie, jak można je chronić.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

5. Prawa człowieka. Uczeń:
6. 2. wymienia podstawowe prawa i wolności człowieka; wyjaśnia, co oznacza, że są one powszechne, przyrodzone i niezbywalne;
7. 3. podaje najważniejsze postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konwencji o Prawach Dziecka;
8. 4. znajduje w środkach masowego przekazu (w tym w Internecie) informacje o przypadkach łamania praw człowieka na świecie;
9. 5. bierze udział w debacie klasowej, szkolnej lub internetowej na temat wolności słowa lub innych praw i wolności;
10. Ochrona praw i wolności. Uczeń:
11. 4. przedstawia na przykładach działania podejmowane przez ludzi i organizacje pozarządowe broniące praw człowieka; w miarę swoich możliwości włącza się w wybrane działania (np. podpisuje apel, prowadzi zbiórkę darów);
12. 5. rozpoznaje przejawy rasizmu, szowinizmu, antysemityzmu i ksenofobii; uzasadnia potrzebę przeciw­stawiania się im oraz przedstawia możliwości zaangażowania się w wybrane działania na rzecz równoś­ci i tolerancji;
13. 6. znajduje informacje o naruszaniu praw człowieka w wybranej dziedzinie (np. prawa kobiet, prawa dziecka, wolność wyznania, prawo do edukacji, prawa humanitarne) i projektuje działania, które mo­gą temu zaradzić.

 
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE – IV etap edukacyjny (zakres rozszerzony)

Cele kształcenia – wymagania ogólne (wybór)

1. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów

Uczeń rozpoznaje problemy w skali lokalnej, krajowej, europejskiej czy globalnej oraz szuka ich rozwiąza­nia. Rozumie złożoność problemów społecznych i politycznych; dostrzega perspektywy różnych uczestni­ków życia publicznego.

1. Dostrzeganie współzależności we współczesnym świecie

Uczeń przedstawia związki miedzy swoim życiem a sytuacją swojej społeczności lokalnej, sytuacją Polski, Europy i świata. Wyjaśnia złożoność zjawisk społecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych. Uwzględnia perspektywę globalną w interpretacji tych zjawisk.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe (wybór)

5. Zmiana społeczna. Uczeń:
6. 5. charakteryzuje wybrany ruch społeczny, np.: Solidarność, ruch niepodległościowy non-violence Mahatmy Gandhiego, ruch praw obywatelskich Martina L. Kinga, ruch na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ruch emancypacji kobiet.
7. Naród, ojczyzna i mniejszości narodowe. Uczeń:
8. 5. rozpoznaje przejawy ksenofobii, antysemityzmu, rasizmu i szowinizmu i uzasadnia potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom.
9. Procesy narodowościowe i społeczne we współczesnym świecie. Uczeń:
10. 3. wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z krajów pozaeuropejskich rodzi trudności; ocenia sytuację imigrantów w Polsce;
11. 4. omawia na przykładach przyczyny i sposoby rozwiązywania długotrwałych konfliktów między narodami;
12. 5. omawia przyczyny i skutki konfliktów społecznych w krajach Afryki, Azji, Ameryki Południowej i Środkowej.
13. Kultura i pluralizm kulturowy. Uczeń:
14. 3 rozpoznaje najważniejsze cechy kultury wskazanej społeczności;
15. 8. rozróżnia tolerancję od akceptacji, ocenia ich znaczenie dla życia społecznego.
16. Edukacja w XXI wieku. Uczeń:
17. 1. przedstawia rolę szkoły i edukacji nieformalnej we współczesnym społeczeństwie informacyjnym.
18. Społeczeństwo obywatelskie. Uczeń:
19. 4. opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na pozio­mie globalnym; w miarę możliwości uczestniczy w wybranym działaniu.
20. Opinia publiczna. Uczeń:
21. 2. wskazuje przykłady wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne.
22. Środki masowego przekazu. Uczeń:
23. 1. wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny się kierować media i ocenia przykłady kontrowersyjnych działań dziennikarzy i mediów.
24. Demokracja – zasady i procedury. Uczeń:
25. 1. opisuje wartości będące fundamentem współczesnej demokracji; podaje różne sposoby rozumienia wolności, równości i sprawiedliwości.
26. Prawa człowieka. Uczeń:
27. 2. przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i przeciw niej;
28. 3 rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne; wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa.
29. Światowy i europejski system ochrony praw człowieka. Uczeń:
30. 5. analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszenia praw człowieka i wolności w różnych państwach;
31. 17. opisuje i ocenia działania wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka.
32. Polityka zagraniczna. Uczeń:
33. 4. przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej;
34. 5. charakteryzuje relacje Polski z wybranymi państwami, na podstawie samodzielnie zabranych informacji.
35. Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym. Uczeń:
36. 3. wyjaśnia przyczyny dysproporcji między globalną Północą i globalnym Południem oraz mechanizmy, które ją zmniejszają lub powiększają;
37. 4. przedstawia wzajemne zależności pomiędzy krajami Północy i Południa w dziedzinach polityki, ekonomii, kultury i ekologii;
38. 5. wskazuje i wyjaśnia przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie;
39. 6. rozważa możliwości przeprowadzenia akcji humanitarnych, współpracy rozwojowej i innych interwencji pokojowych na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi, oceniając ich skuteczność i aspekty moralne;
40. 7. wymienia konflikty, którym towarzyszy terroryzm, wyjaśnia ich przyczyny oraz motywy i sposoby działania terrorystów (…);
41. 8. przedstawia inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka (w tym działania laureatów Pokojowej Nagrody Nobla).
42. Globalizacja współczesnego świata. Uczeń:
43. 1. przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia);
44. 2. ocenia rolę wybranych państw oraz instytucji o zasięgu globalnym (organizacji, korporacji, mediów) w procesach globalizacyjnych;
45. 3. rozważa racje ruchów ekologicznych i alterglobalistycznych oraz racje ich przeciwników, formułując własne stanowisko w tej sprawie.
46. Systemy bezpieczeństwa i współpracy. Uczeń:
47. 2. opisuje cele i metody działania ONZ oraz kompetencje jej organów (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna);
48. 3. charakteryzuje krótko działanie następujących organizacji: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy), FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywie­nia i Rolnictwa), IMF (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), IBRD (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju), WTO (Światowa Organizacja Handlu), UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury), UNIDO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego), IAEA (Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej), UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom), UNHCR (Wysoki Komisarz Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców).

Zalecane warunki i sposób realizacji

Zajęcia z wiedzy o społeczeństwie kształtują u uczniów następujące postawy:

1. zaangażowanie w działania obywatelskie – uczeń angażuje się w działania społeczne i obywatelskie;
2. wrażliwość społeczna – uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie;
3. odpowiedzialność – uczeń podejmuje odpowiedzialne działania w swojej społeczności, konstruktywnie za­chowuje się w sytuacjach konfliktowych;
4. poczucie więzi – uczeń odczuwa więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną, rozumie, na czym polega otwarty patriotyzm obywatelski;
5. tolerancja – uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań, jeśli nie stanowią one zagrożenia dla innych ludzi.
6. przeciwstawia się przejawom dyskryminacji.

Aby to umożliwić, szkoła powinna zapewnić takie warunki, by uczniowie:

1. mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia;
2. wykorzystywali zdobywane wiadomości i umiejętności obywatelskie w życiu codziennym;
3. uczyli się planować i realizować uczniowskie projekty edukacyjne;
4. brali udział w dyskusjach i debatach na forum klasy, szkoły i w innych sytuacjach społecznych;
5. pracowali nad rozwiązywaniem wybranych problemów swego otoczenia i szerszych społeczności;
6. mieli realny wpływ na wybrane obszary życia szkoły, m.in. w ramach samorządu uczniowskiego;
7. brali udział w życiu społeczności lokalnej;
8. nawiązywali kontakty i współpracowali z organizacjami społecznymi i instytucjami publicznymi;
9. uczestniczyli w obywatelskich kampaniach i działaniach oraz korzystali z różnych form komunikowania się w sprawach publicznych;
10. budowali swoje poczucie wartości i sprawstwa w życiu społecznym oraz zaufanie do innych.